Seda Atakay/AntikDekor (Artam Global Art)/Haziran
Geçtiğimiz günlerde, Yapı Kredi Kazım Taşkent Sanat Galerisi’nde “Huzursuz Gölge” isimli serginizi gerçekleştirdiniz. Serginin temasından bahsedebilir misiniz?
Dikkat etmişsinizdir, bu sergideki işlerimin çoğundan bir huzursuzluk yayılıyor. Bilinçli olarak planlanmayan, kendiliğinden oluşan... Dünyadaki sosyal, politik, çevresel gelişmelerden doğrudan etkilenen bir insanım. Bir düşünün son beş altı yılda neler olmuş; Hint Okyanusundaki deprem, New Orleans tufanı, giderek küçülen Kuzey Kutbu buzulları, Darfur krizi, Irak savaşı sonrası yaşanan kan banyosu, Abu Ghraib cezaevinde tutuklulara yapılan işkencelerin fotoğrafları, son dönemde Türkiye’de ortaya çıkarılan darbe planları... Bütün bu manzaraya bakıp huzurlu kalmak mümkün mü? O nedenle çizdiğim tüm figürler gölgeleriyle bile kavga eder hale geldiler. İnsanlara karşı bir hayal kırıklığı yaşıyorum, yaptıkları ve yapmadıkları şeyler için onlara kızıyorum. Sergideki çalışmalarım da aslında tüm bu yaşananların bir ifadesi.
Küratörüm Başak Şenova bu çalışmaları gördüğünde, Fernando Pessao’nun “Huzursuzluğun Kitabı” ile bağlantı kurarak serginin kavramsal çerçevesini oluşturmayı düşündü. Serginin adı bu süreç sonunda ortaya çıktı. İzleyiciyi huzursuz etmeyi görev edindik.
Çalışmalarınızda mizahi öğeleri, portreleri ve daha birçok imgeyi grafiksel bir dille ele alıyorsunuz. Grafiksel öğeleri resimlerinizde nasıl yorumluyorsunuz?
Grafik okudum, yıllarca grafiker olarak çalıştım, illüstratörlük yaptım. Her zaman düz, temiz çizgileri sevdim. Bilgisayarda çizim yapmaktan çok hoşlandım. Dijital baskıdan, gravür veya litografi kadar zevk aldığımı fark ettim. O nedenle çalışmalarımda bu özelliklerimi bir avantaj haline getirmeyi, resimlerimi grafiksel bir anlatım diliyle yaratmayı seçtim. Sizin de doğru olarak tespit ettiğiniz gibi bu grafik dil, kara mizah, semboller ve oto portrelerle zenginleşerek bu sergide izlenilen işleri yarattı. İsterseniz Başak Şenova’nın sergi kataloğuna yazdığı metinden bir alıntıyla bu yanıtımı tamamlayayım:
“Ali Cabbar grafik tasarım eğitimi almıştır ve son 15 yıldır Temiz Çizgi’nin (Ligne Claire) geliştirildiği yer olan Belçika’da yaşayıp, üretmektedir. Temiz Çizgi, Tenten’in Maceraları’nın yaratıcısı olan Hergé (Georges Prosper Remi)’nin öncülüğünü yaptığı bir çizim tarzıdır. Bu çizim tarzında güçlü renklerle beraber, gölgeleme veya tarama yapmadan aynı kalınlık ve ağırlıkta, temiz güçlü çizgiler kullanılır. Bu nedenle, aynı zamanda Çizgilerin Demokrasisi olarak da adlandırılır. Aynı şekilde, Cabbar’ın çizim tarzı açıkça temiz çizgi’yi takip eder ve dolayısıyla netlik ve sadelik açısından kolaylıkla ayırt edilir.
Bu sadelik içinde ayrıca detayları saplantı haline getirmiştir. Bu detaylar anlatılarının habercisi olarak işlev görür.” (Huzursuz Gölge, Ali Cabbar sergi katalogu. Yapi Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, Sayfa 11)
Çalışmalarınızda gölgeler resimdeki ana karakterle ilginç bir birliktelik sergiliyor. Bu gölge, aslında neyi anlatıyor?
Bu gölgenin derdi ne, ben de bilmiyorum. Ana karakterle bazen dalga geçiyor, bazen onu izleyiciye gammazlıyor. İlk sorunuzu cevaplarken söylediğim gibi resimlerimi önceden planlayarak yapmıyorum. Bazı öğeler resme belli bir noktadan sonra giriyor, bu gölgelerin yaptığı gibi… Aslında neden olduğunu ben de açıklayamıyorum. O zaman Bay Google’a soruyorum, o da bana Carl Jung’un 1938’de yazdığı bir metni bulup çıkarıyor. Okuyunca ürküyorum. Analitik psikoloji bana göre değil diye düşünüyorum. Meraklı okurlarınız kendileri bu konuyu araştırsınlar. Ben gölgeleri seviyorum, yalnız dürüst olanlarını... Gölgenin kendine göre bir estetiği var, onu da seviyorum.
Bir dönem, grafiksel bir dille natürmort resimleri de gerçekleştirmişsiniz. Konseptlerinizi oluştururken nelere dikkat edersiniz?
Natürmort konusuna kavramsal olarak yaklaşıyorum. Bugün natürmort çizmek için çarsıdan aldığım meyveleri bir tabağa dizsem neye yoğunlaşırım diye düşünüyorum. Herhalde onların kusursuz biçimlerine, tornadan çıkmış gibi aynı boyutlarda olmalarına, renklerinin parlaklığına takılırım. Günümüzde genetik mühendisliğinin en büyük “başarısı” meyve ve sebzeleri, büyük süpermarket zincirlerinin istediği şekilde biçimlendirmesidir. Balıktan alınan bir gen domatese eklendiğinde soğuğa dayanıklı bir tür elde ediliyor. Bir başka gene manipüle edildiğinde meyveleri olmadan toplayıp paketlere doldurabiliyorsunuz. Süpermarkete giden uzun yolda o kendi kendine olgunlaşıyor. Meyvelerin, tohumların patentleri oluyor. Biyoteknoloji şirketleri kendi geliştirdikleri ürünlerin formüllerini gözleri gibi koruyorlar. Tarlalardaki genetiğiyle oynanmış bitkiler, onlardan beslenen kuş ve böceklerin biyolojisini değiştiriyor, komşu tarladaki doğal ürünleri kısırlaştırıyor.
Bunları düşününce ağız tadıyla bir natürmort çizmek de haliyle mümkün olamıyor. O nedenle, kara mizahı devreye sokup, GM (Genetically modified-Genleri Değiştirilmiş) meyveler üzerine bir seri yaptım. Örneklerini okuyucularınız internet sayfamda görebilirler (http://www.alicabbar.com/). Genetik mühendisleri gibi yeni meyveler yaratmaya, grafiker olarak onları pazarlayacak, tüketicinin hoşuna gidecek paketler tasarlamaya başladım. 2007’de Brüksel’de, Beatles’in bir şarkısından esinle, “Strawberry Fields (genetically modified)” adını verdiğim bir açık hava enstalasyonu yaptım. Çok ilgi gördü.
Yurtdışında gerçekleştirmeyi planladığınız projelerinizden ve gelecek sergilerinizi bizlerle paylaşır mısınız?
Huzursuz Gölge sergisine bir buçuk yıldır hazırlanıyordum. Onun yorgunluğunu attıktan sonra yeni projelere yoğunlaşacağım. GM natürmortlarımı toplu olarak hala sergilemedim. Onu ele almak istiyorum. Bir de portreler serisi düşünüyorum
Huzursuzluğa Övgü
Yapı Kredi Kâzım Taşkent Sanat Galerisi, grafik tasarımcısı Ali Cabbar'ın Huzursuz Gölge sergisine ev sahipliği yapıyor. Portekizli yazar Fernando Pessoa ile yolu kesişen sergi, adından anlaşılacağı üzere huzursuzluğun ağırlığını bir kurşun peltesi gibi önünüze seriyor, izleyicisinin içine sıra sıra sorular düşürüyor.
Musa İğrek/Zaman/10.04.2010
Portekiz edebiyatının usta ismi Fernando Pessoa bir mektubunda: "Nice limanlara yanaşacak gemiler var elbette, ama hiçbiri hayatın ıstırap vermez olduğu limana varmayacak, her şeyi unutabileceğimiz bir rıhtım da yok. Üstünden çok zaman geçti bunların, ama benim hüznüm hepsinden eski." der. Unutmanın zorluğu insanı içten içe kemirirken en onulmaz yaralar bu vesileyle kaşınır durur. Üzerine gittikçe büyüyen bir huzursuzluk hali insanı kaplar. Pessoa'yı ve daha nice insanı tedirgin eden bu hal, bir gölge gibi peşimizde dolanıp durur. Her gün bu yüzleşmeye yeni birilerini ekleyerek. Yapı Kredi Kâzım Taşkent Sanat Galerisi, Ali Cabbar'ın 'Huzursuz Gölge' sergisine ev sahipliği yapıyor. Küratörlüğünü Başak Şenova'nın yaptığı sergi, adından anlaşılacağı üzere huzursuzluğun ağırlığını bir kurşun peltesi gibi önünüze seriyor. Yolu, Pessoa'nın Huzursuzluğun Kitabı ile kesişen sergi, hayatın hırpaladığı iki dertli çocuğu aynı kıyıda buluşturuyor: Biri Fernando Pessoa diğeri Ali Cabbar. Alaycı, kuşkucu, çokça melankolik Pessoa'nın öyküsü malum. Cabbar'ın da, kulak verince biraz burkan bir hayat hikâyesi var: 12 Eylül darbesinde tutuklanır, işkence görür, hapis yatar. Bu, içinde unutulmaz bir gedik açar. Özgürlüğüne(!) kavuşunca da yüzünü başka bir ülkeye çevirmek zorunda kalır. Yurdundan olma hali onu zor bir sürece sokar. Pessoa'nın yukarıda sözünü ettiği gibi bir unutma rıhtımı bulamaz.
KAYGI DOLU DÜZLÜKLER
Grafik tasarım eğitimi alan Cabbar çalışmalarını Brüksel'de sürdürüyor. Sürgün, yabancılık, öteki olma hali ise hep peşinde, huzursuz bir gölge gibi. İşlerindeki sadeliği kurcalayınca kuyu gibi içine çeken bir büyü beliriyor. Tüm eserlerinde portresi var. Pessoa'nın kitaplarını yetmiş ayrı kişiye bürünerek yazdığı söylenir. Cabbar da farklı örtülerin altından derdini anlatıyor. Aslında hep işaret ettiği yine kendisi. Yaşadıkları Pessoa'nın şu cümlelerine denk düşüyor: "Kendi benliğimin derinliklerine ne kadar dalarsam dalayım, düşlerdeki tüm yollar beni kaygı dolu düzlüklere çıkarıyor." Sergi; çizim, duvar resmi, animasyon, ışıklı kutu ve mekânsal yerleştirmeler gibi farklı biçimlerin yer aldığı bölümlerden oluşuyor. Kalemsiz, silgisiz, boyasız bilgisayar ortamında ete kemiğe bürünen eserlerin Sürgün, Arada, Geçmişi Taşımak, Kâbuslardan Kaçış Her Daim Konuk, Huzursuz, Yurtsuz, Köksüz, Kaçış, Teslimiyet... gibi isimlere sahip olması, çok söz söylemeye hacet bırakmıyor. Giriş kattaki video (kelebeklerin şirinliğine aldanmayın), üst kattaki desenler ve bir tiyatro oyununu andıran adamlar da aynı sesin sahibine işaret ediyor. Hapsedilmiş, elleri ayakları bağlanmış insanlar bir çizgi roman sıcaklığında dursa da imge bombardımanına maruz bırakıyor. Pessoa'nın Huzursuzluğun Kitabı eseriyle Cabbar'ın işleri arasında biçimsel ve içeriksel benzerlikler saptadığını söyleyen Başak Şenova "Ali Cabbar'ın işi bir bireyin siyasi, psikolojik ve varoluşsal boyutlarını siyasetle yoğun ilişkili bir hayattan işleyerek ele alır. Ancak işindeki siyaset yüklü konuların hiçbiri didaktik bir ton barındırmaz, bunun yerine kendilerini ya sembollerle veya kara mizahla gizlerler. Bu yolla, deneyimlerinin huzursuzluğunu örten bir gölge oluşturur. Yine de şüpheci bir izleyicinin daima gölgenin karanlıklarında saklı olanı açığa çıkartma zevkini harekete geçirecektir." diyor. Pessoa, "Sanat, hissettiklerimizi başkalarına hissettirmek, kişiliğimizi özgürleştirmek için özgün bir yol sunarak onları kendilerinden kurtarmak üzerine kuruludur." der. Cabbar da işleriyle bu özgür olma halini dile getirmeye çalışıyor. Militarist/otoriter iktidar eleştirisi çağrışımlar, anlamlar ve kara mizahla bir potada erirken izleyicinin de içine soruları bir bir fırlatıyor. Cabbar'in Gordion'un düğümünü çözmeye niyeti yok ama dışavurdukları, herkesin yüzleşmekten ürktüğü meseleler. Pek çok hikâyesini sizin tamamlayacağınız sergiyi, gezip bitirdikten sonra Pessoa'nın şu sorusunu yanınıza alın "Hissetmek ne renktir acaba?" Huzursuz Gölge, 2 Mayıs'a kadar gezilebilir.
